Μία διαφαινόμενη Αιφνίδια Στρατοσφαιρική Θέρμανση (ΑΣΘ) στο πρώτο δεκαήμερο του Ιανουαρίου, πρόκειται να μεταβάλλει την κυκλοφορία των αερίων μαζών στο βόρειο ημισφαίριο, δημιουργώντας χειμερινές συνθήκες πάνω από την Β. Αμερική και την Ευρώπη.
Η στρατοσφαιρική θέρμανση προκαλείται από το σπάσιμο της ροής του Πολικού Στροβίλου, που βρίσκεται σε μεγάλο ύψος (10-50χλμ) πάνω από την Αρκτική και διατηρεί σε υψηλά γεωγραφικά πλάτη τις πολικές αέριες μάζες. Το σπάσιμο του στροβίλου, μπορεί να απελευθερώσει τις πολικές άεριες μάζες και να τις κατευθύνει νοτιότερα προς μικρότερα γεωγραφικά πλάτη.
Τι είναι ο Πολικός Στρόβιλος
Κατά τη χειμερινή περίοδο ένας πολύ σημαντικός παράγοντας που διαμορφώνει τον καιρό του βορείου ημισφαιρίου, είναι ο Πολικός Στρόβιλος (Polar Vortex).
Ο Πολικός Στρόβιλος είναι υπεύθυνος για την αλληλεπίδραση των κατώτερων στρωμάτων της ατμόσφαιρας, δηλαδή της τροπόσφαιρας, με τη στρατόσφαιρα. Συνήθως ο Πολικός Στρόβιλος έχει σταθερή θέση πάνω από την Αρκτική αλλά μερικές φορές μπορεί να διασπαστεί και να διαταράξει τον καιρό όλου του βόρειου ημισφαιρίου.
Η Στρατόσφαιρα είναι το τμήμα της ατμόσφαιρας που βρίσκεται μεταξύ 10-50 χιλιομέτρων από την επιφάνεια της Γης. Σε αυτό το ύψος πάνω από τα παγωμένα εδάφη της Αρκτικής, βρίσκεται ο Πολικός Στρόβιλος. Ο Πολικός Στρόβιλος είναι ένα ημι-μόνιμο σύστημα χαμηλών πιέσεων, που χαρακτηρίζεται από ισχυρούς δυτικούς ανέμους λόγω της κυκλωνικής ροής. Αυτοί οι ισχυροί δυτικοί άνεμοι, συνθέτουν τον Πολικό Αεροχείμαρρο.
Πολύ συχνά υπάρχει αλληλεπίδραση μεταξύ του καιρού της κατώτερης ατμόσφαιρας, (στην τροπόσφαιρα) και του Πολικού Αεροχειμάρρου, μέσω της ανταλλαγής ενέργειας. Έτσι, ο αεροχείμαρρος αναγκάζεται σε ταλάντωση, φτάνοντας μέχρι χαμηλότερα γεωγραφικά πλάτη και η κυκλωνική ροή του Στροβίλου πάνω από την Αρκτική καταρρέει. Στη συνέχεια, το πάχος της στρατόσφαιρας πάνω από την Αρκτική συμπιέζεται και λόγω της αύξησης της πίεσης, προκαλείται θέρμανση του στρώματος. Αυτή η διαδικασία είναι γνωστή ως Αιφνίδια Στρατοσφαιρική Θέρμανση (ΑΣΘ). Σε ένα τέτοιο επεισόδιο που μπορεί να διαρκέσει κάποιες μέρες, ο Πολικός Στρόβιλος διασπάται και οι αρκτικές αέριες μάζες απελευθερώνονται και κινούνται νοτιότερα προς την Ευρώπη ή την Αμερική.
Δείτε ακόμη: Η δομή της ατμόσφαιρας
Μπορούμε να κατηγοριοποιήσουμε τον πολικό στρόβιλο σε δύο φάσεις. Η μία είναι ο ισχυρός σταθερός πολικός στρόβιλος (αριστερή εικόνα παρακάτω) και ο κυματοειδής πολικός στρόβιλος (δεξιά εικόνα παρακάτω). Στην πρώτη περίπτωση οι ψυχρές αέριες μάζες εγκλωβίζονται πάνω από την Αρκτική προκαλώντας γενικά ήπιες θερμοκρασίες στη β. Αμερική και την Ευρώπη. Αντίθετα, στη δεύτερη περίπτωση, οι ψυχρές αέριες μάζες απελευθερώνονται και μπορούν να κατέλθουν σε χαμηλότερα γεωγραφικά πλάτη του βορείου ημισφαιρίου, προκαλώντας διαδοχικά ψυχρά κύματα.
Θα πρέπει να επισημανθεί ωστόσο, ότι είναι δύσκολο να προβλεφθεί η ακριβής κατάβαση των ψυχρών αερίων μαζών και αν τελικά θα επηρεαστούν ταυτόχρονα οι δύο ήπειροι. Επιπλέον, υπάρχει μία χρονική καθυστέρηση από το σπάσιμο του πολικού στροβίλου μέχρι να επηρεαστούν τα κατώτερα στρώματα της ατμόσφαιρας και οι επιπτώσεις να γίνουν ορατές σε εμάς.
Σχετικά με την επικείμενη Στρατοσφαιρική Θέρμανση
Στην παρακάτω σύνθεση των προγνωστικών χαρτών του παγκόσμιου μετεωρολογικού μοντέλου GFS απεικονίζεται η θερμοκρασία της στρατόσφαιρας στα 10 hPa. Με σκούρο μπλε απεικονίζονται οι χαμηλές θερμοκρασίες που φτάνουν τους -80 ενώ με κίτρινο και κόκκινο χρώμα απεικονίζονται οι υψηλότερες θερμοκρασίες από -10 και υψηλότερες. Όπως διακρίνεται, το διάστημα 1 με 5 Ιανουαρίου, μία αξιοσημείωτη θέρμανση θα λάβει χώρα πάνω από τη Σιβηρία ενώ οι χαμηλές θερμοκρασίες μετατοπίζονται πάνω από τον βόρειο Ατλαντικό.
Απουσία χειμώνα έως τις 10 Ιανουαρίου
Συνοψίζοντας, θεωρώντας δεδομένη πλέον την αιφνίδια στρατοσφαιρική θέρμανση τις πρώτες ημέρες του Ιανουαρίου, θα περιμένουμε τις όποιες επιπτώσεις να γίνουν ορατές στην Ευρώπη και την Αμερική, μετά τις 10 Ιανουαρίου, γεγονός που σημαίνει ότι έως τότε δεν θα πρέπει να περιμένουμε κάποια αξιόλογη ψυχρή εισβολή στη χώρα μας. Μετά τις 10 Ιανουαρίου αυξάνουν οι πιθανότητες για να μεταβούμε σε ένα πιο χειμερινό μοτίβο με πιθανή κατάβαση πολικών αερίων μαζών προς τη χώρα μας.
Στους παρακάτω χάρτες αποτυπώνεται η ανωμαλία της θερμοκρασίας στο επίπεδο των 850 hPa (~1500μ) για το διάστημα 5-10 Ιανουαρίου στον πρώτο χάρτη και 8-13 Ιανουαρίου στον δεύτερο. Όπως φαίνεται, το πρώτο διάστημα διακρίνεται μικρή θετική ανωμαλία στη χώρα μας ενώ στο δεύτερο διάστημα μικρή αρνητική ανωμαλία. Επιπλέον, το δεύτερο διάστημα διακρίνουμε ισχυρή αρνητική ανωμαλία στην βόρεια και ανατολική Ευρώπη, που επιβεβαιώνει την εκτίμηση για κάθοδο πολικών αερίων μαζών μετά το πρώτο δεκαήμερο.
Φυσικά προγνωστικά είμαστε πολύ μακριά, όμως αναλύοντας τα παραπάνω στοιχεία της παγκόσμιας κυκλοφορίας, εκτιμούμε οτι η καιρική τράπουλα θα ανακατευτεί μετά τις 10/1.