Mια μελέτη που διεξήχθη το 2014, αποκάλυψε ότι οι καύσωνες που επηρέασαν το 2003 την δυτική Ευρώπη και το 2010 τη Ρωσία δεν ήταν τίποτα μπροστά στον καύσωνα που έπληξε την Ευρώπη το 1540, ο οποίος προκάλεσε παρατεταμένη ξηρασία, η οποία διατηρήθηκε για 11 ολόκληρους μήνες.
Με βάση λοιπόν τις αναλύσεις, η ξηρασία που έπληξε εκείνο το έτος την Ευρώπη, ίσως να ήταν η χειρότερη όλων των εποχών μέχρι και σήμερα. Μάλιστα, εκείνη τη χρονιά είχε χαθεί το 90% των υδάτων στους ποταμούς Ρίνο και Έλβα, ενώ σε μικρότερης έκτασης ποταμούς είχαμε ολοκληρωτική ξήρανση του εδάφους. Δεδομένου λοιπόν της έκτασης που είχε αυτό το φαινόμενο, όπως και η διάρκεια των υψηλών θερμοκρασιών και της ξηρασίας το 1540, εάν συνέβαινε ένα παρόμοιο γεγονός στην εποχή μας, θα είχαμε τεράστιες απώλειες, ανέφεραν οι συντάκτες της μελέτης.
Μετεωρολογική ξηρασία το 1540
Μελέτες έδειξαν ότι η αιτία που προκάλεσε αυτό το σφοδρό κύμα καύσωνα στην Ευρώπη ήταν η επικράτηση ενός ήπιου χειμώνα στη δυτική Ευρώπη, με τις βροχοπτώσεις να εντοπίζονται περισσότερο στη νότια Ευρώπη ακόμα και την άνοιξη. Σύμφωνα με τις αναλύσεις, στην Βόρεια Ιταλία για παράδειγμα υπήρχαν κλιματολογικές συνθήκες κατά τη διάρκεια του χειμώνα που παρέπεμπαν σε Ιούλιο, ενώ δεν είχε πέσει σταγόνα νερό από τον Νοέμβριο του 1539 έως τον Απρίλιο του 1540. Παρόμοιες συνθήκες επικράτησαν και στην Ισπανία όπου και εκεί η ανομβρία διατηρήθηκε από τον Οκτώβριο του 1539 έως τον Μάρτιο του 1540. Εκείνη λοιπόν τη χρονιά είχαμε μια επίμονη εδραίωση ενός συστήματος υψηλών πιέσεων πάνω από τη δυτική και κεντρική Ευρώπη, ενώ στην ανατολική και βόρεια Ευρώπη, επικρατούσαν συστήματα χαμηλών πιέσεων με αρκετά χαμηλές θερμοκρασίες ακόμα και μέσα στην καρδιά του καλοκαιριού και βροχοπτώσεις. Στο περίφημο Χρονικό του Νόβγκοροντ (δυτική Ρωσία) υπάρχει αναφορά σύμφωνα με τη μελέτη στην οποία έγραφαν ότι η άνοιξη ήταν κρύα και όλο το καλοκαίρι πλημμύριζαν οι όχθες των ποταμών και τα λιβάδια από τις συνεχείς βροχές, καταστρέφοντας τις καλλιέργειες.
Υδρολογική ξηρασία το 1540 και ξήρανση του εδάφους
Σύμφωνα με τις αναφορές, στα ποτάμια και τις λίμνες, ο όγκος των υδάτινων μαζών ήταν σε εξαιρετικά χαμηλό επίπεδο που ειδικά στη δυτική και κεντρική Ευρώπη έσπασαν ρεκόρ. Για παράδειγμα στη λίμνη Κωνσταντία που είναι η δεύτερη μεγαλύτερη στη δυτική Ευρώπη είχε πέσει τόσο πολύ η στάθμη του νερού τον Αύγουστο του 1540 που οι άνθρωποι μπορούσαν να μεταφερθούν από τη ακτή στο νησί Lindau, ενώ ακόμα και στον Ρήνο, τον Έλβα και τον Σηκουάνα μπορούσες και διέσχιζες τμήματα των ποταμών με τα πόδια.
Υπάρχουν πολλές αναφορές σε έγραφα για την ξηρασία που επικράτησε στο έδαφος σε πολλές χώρες της Ευρώπης το 1540. Οι ρωγμές μάλιστα που είχαν δημιουργηθεί στο έδαφος ήταν τόσο μεγάλες, που οι άνθρωποι μπορούσαν να περπατήσουν μέσα σε αυτές, ενώ οι ελλείψεις σε τροφές και νερό για τα ζώα ήταν τόσο σοβαρές που οι γεωργοί είχαν τεράστιες απώλειες.
“Τα σταφύλια ήταν σαν καμμένα και τα φύλλα των αμπελιών είχαν πέσει στο έδαφος” είχε πει ο Pierre de Teysseulh στην κεντρική Γαλλία, ενώ ο Sebastian Fischer στη νότια Γερμανία είχε αναφέρει ότι τα φύλλα των δέντρων είχαν ξεραθεί τελείως και έπεφταν από τα κλαδιά των δέντρων σαν να ήταν φθινόπωρο.
Οι επιπτώσεις του φαινομένου στην κοινωνία και την οικονομία
Αμέτρητα ζώα πέθαναν από την δίψα, την πείνα και την θερμοπληξία, ενώ οι καλλιέργειες σιταριού και σταφυλιών αν και επιβίωσαν καθώς είναι ανθεκτικές στις υψηλές θερμοκρασίες και την ξηρασία, η έλλειψη νερού οδήγησε στην εκτίναξη των τιμών στο αλεύρι και το ψωμί. Ακόμα και το να προσπαθούσε κάποιος να διασχίσει ένα ποτάμι ή μία λίμνη ήταν αδύνατον. Το χειρότερο όμως γεγονός ήταν ότι αυτή η παρατεταμένη ξηρασία και η εμμονή των υψηλών θερμοκρασιών προκάλεσε το μεγαλύτερο ξέσπασμα πυρκαγιών των τελευταίων 500 ετών στην Ευρώπη.
Μάλιστα από αναφορές στην Λουκέρνη και την Κρακοβία ο ουρανός είχε καλυφθεί τόσο πολύ από τους πυκνούς καπνούς που ο ήλιος και η Σελήνη είχαν πάρει το χρώμα της φωτιάς και η ποιότητα του ατμοσφαιρικού αέρα ήταν άκρως επικίνδυνη για τους ανθρώπους και τα ζώα.
Συγκρίνοντας λοιπόν το καλοκαίρι του 2003 όπου είχαμε συνολικά τον θάνατο 70.000 ανθρώπων κατά τη κορύφωση του καύσωνα στην Ευρώπη, με το καλοκαίρι του 1540, μπορούμε να βρούμε κάποια στοιχεία των επιπτώσεων που θα είχε στην κοινωνία και την οικονομία εκείνου του έτους, αν αναλογιστούμε ότι ο καύσωνας του 2003 που δεν συγκρίνεται με του 1540 προκάλεσε οικονομικές ζημιές που άγγιξαν τα 13,1 δισεκατομμύρια ευρώ, αφού τα χαμηλά επίπεδα νερού μείωσαν κατά 60% την παραγωγικότητα των εργοστασίων σε πολλές περιοχές της Ευρώπης.
Η Ευρώπη λοιπόν το 1540 αντιμετώπισε έναν άνευ προηγουμένου καύσωνα που προκάλεσε μία ξηρασία η οποία διήρκησε για 11 ολόκληρους μήνες, ενώ οι βροχοπτώσεις ήταν οι χαμηλότερες που είχαν καταγραφεί ποτέ ακόμα κι από την εποχή τη δική μας, καταλήγουν οι συντάκτες της μελέτης.