Yπάρχει ένα βουνό στις Άλπεις που είναι ίσως το πιο γελοίο σε όλη την Ευρώπη. Ονομάζεται Sorgschrofen, έχει υψόμετρο 1.636 και στην κορυφή του υπάρχει ένας λευκός σταυρός.
Σχηματισμένη από ασβεστόλιθο, η κορυφή δεσπόζει πάνω από το χωριό Jungholz σε σχήμα τριγώνου, στο δυτικό Τιρόλο της Αυστρίας. Αν και μικρής σημασίας σε σύγκριση με άλλες ψηλότερες κορυφές των Άλπεων, είναι γνωστή για έναν εντελώς ασυνήθιστο λόγο.
Γιατί ο σταυρός στην κορυφή του, σηματοδοτεί το μόνο γεωγραφικό σημείο όπου συναντώνται το χωριό του Τιρόλου με την υπόλοιπη Αυστρία. Και σχεδόν απίστευτο, αυτή η λωρίδα γης που τα συνδέει έχει πλάτος λιγότερο από 1 μέτρο.
Το χωριό Jungholz, με πληθυσμό 302 κατοίκους, είναι τόσο Αυστριακό όσο η Βιέννη ή το Σάλτσμπουργκ – ωστόσο περιβάλλεται από τη Γερμανία από όλες τις πλευρές, χωρίς οδική σύνδεση με την Αυστρία. Ο μόνος τρόπος με τον οποίο οι Αυστριακοί κάτοικοι του χωριού μπορούν να φτάσουν στην πατρίδα τους είναι μέσω της Βαυαρίας.
Το χωριό Jungholz είναι πολύ πιθανό να μην το έχετε ακούσει ποτέ. Πολλοί Αυστριακοί επίσης δεν γνωρίζουν για το ορεινό χωριό. Είναι πολύ συνηθισμένο να συναντάς τουρίστες από τις πλησιέστερες γερμανικές πόλεις του Μονάχου και της Στουτγάρδης που δεν γνωρίζουν τη γεωγραφική πολυπλοκότητά της περιοχής. Σε μια χειμωνιάτικη μέρα, περίπου 3.000 Γερμανοί ταξιδεύουν στην περιοχή για να κάνουν σκι στο μικρό χιονοδρομικό του Jungholz αν και οι περισσότεροι νομίζουν ότι βρίσκονται ακόμα στη Γερμανία.
«Υπάρχουν τόσες πολλές παραξενιές εδώ», αναφέρει ο Άρνολντ Λολ, Διευθύνων Σύμβουλος της εταιρείας που διαχειρίζεται το χιονοδρομικό. “Οι ντόπιοι μιλούν με μια γερμανική διάλεκτο και έχουν έναν γερμανικό τρόπο σκέψης. Το προσωπικό είναι κυρίως από τη Γερμανία. Οδηγώ κάθε μέρα 20 χιλιόμετρα ξεκινώντας από την Αυστρία, διασχίζω το πέρασμα Oberjoch της Γερμανίας και έπειτα πάλι επιστρέφω στην Αυστρία για να δουλέψω. Είμαι Τιρολέζος, και για μένα αυτό δεν είναι το Τιρόλο». Ωστόσο, κατά την άφιξη στο Jungholz, ένα διαφορετικό μήνυμα διακηρύσσεται έντονα με γοτθικά γράμματα σε μια τοιχογραφία σε ένα από τα πρώτα αγροτόσπιτα που βλέπουν οι επισκέπτες όταν περνούν τα γερμανοαυστριακά σύνορα. “Gross Gut. Wilkommen in Land Tiroler”, γράφει. “Καλημέρα. Καλώς ήρθατε στη γη του Τιρόλο.”
Τα γεγονότα που χάραξαν τη θέση του Jungholz στην ιστορία μπορούν να εντοπιστούν στα αρχεία του χωριού στο κάτω μέρος του κεντρικού αναβατήρα. Και είναι εδώ που ένας ξένος μπορεί να μάθει πώς η γη άλλαξε για πρώτη φορά χέρια στις 24 Ιουνίου 1342, από τον Hermann Häselin, έναν αγρότη από το Wertach της Γερμανίας, στον Heinz Lochpyler, έναν Αυστριακό εφοριακό από το κοντινό Tannheim. Επίσης εδώ, μπορεί κανείς να μάθει πώς ο μικροσκοπικός θύλακας κυβερνήθηκε από την Αυστρία την επόμενη μισή χιλιετία, παρά το γεγονός ότι η φεουδαρχία εξαπλώθηκε στη μεσαιωνική Ευρώπη και τα σύγχρονα σύνορα της Γερμανίας και της Αυστρίας συναντώνται γύρω από τις άκρες του Jungholz. Στις 3 Μαΐου 1868, μια κρατική συνθήκη μεταξύ Αυστρίας και Βαυαρίας περιέλαβε το χωριό στη γερμανική οικονομική περιοχή – που σημαίνει ότι, σε αντίθεση με την υπόλοιπη Αυστρία, το Jungholz διαπραγματευόταν ελεύθερα με τον στενό γείτονά της για σχεδόν 90 χρόνια πριν δημιουργηθεί η Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα και έναν αιώνα πριν από τη δημιουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Οι περισσότεροι άνθρωποι γεννιούνται στη Γερμανία (καθώς το πλησιέστερο αυστριακό νοσοκομείο είναι πολύ μακριά), αλλά όλοι παίρνουν αυστριακό διαβατήριο. Το φαγητό και το ποτό προέρχονται από τη Γερμανία, αλλά τηλέφωνο και internet από την Αυστρία. Έχουν δύο διαφορετικούς ταχυδρομικούς κώδικες και, μέχρι τη δεκαετία του 1990, δύο τηλεφωνικούς κωδικούς. Πηγαίνουν σε γιατρούς και οδοντιάτρους στη Γερμανία γιατί δεν υπάρχουν στο Jungholz. Δεν υπάρχει γυμνάσιο, αλλά μια συμφωνία που επιτρέπει στα παιδιά να πάνε σε γερμανικό σχολείο, 40 λεπτά μακριά στη Βαυαρία.
Η κύρια μεταξύ των πρόσφατων προκλήσεων ήταν ο τρόπος με τον οποίο η πανδημία του Covid απομόνωσε περαιτέρω το μέρος αυτό από την υπόλοιπη Αυστρία. Εκτός από το γεγονός ότι όλα τα πλησιέστερα κέντρα εμβολιασμών ήταν στη Γερμανία, στο τέλος του χωριού γινόταν έλεγχος των συνόρων από την κρατική αστυνομία της Βαυαρίας, πράγμα που σημαίνει ότι οι κάτοικοι ήταν ουσιαστικά αποκομμένοι από τον έξω κόσμο. Ήταν μια κίνηση που ενίσχυσε την αποφασιστικότητά τους και, όταν ανακοινώθηκε το δεύτερο από τα τέσσερα εθνικά lockdown στην Αυστρία τον Νοέμβριο του 2020, η δήμαρχος Karina Konrad διαπραγματεύτηκε μια εξαίρεση για τους κατοίκους, ώστε να αντιμετωπίζονται ουσιαστικά ως Γερμανοί πολίτες.
«Πάντα είχαμε προβλήματα λόγω της γεωγραφικής μας θέσης, οπότε αυτό ήταν ένα ακόμη παράδειγμα του πώς μας αντιμετωπίζουν με διαφορετικό τρόπο από τους άλλους Αυστριακούς», λέει ο Κόνραντ, κάτοικος του χωριού. “Μεγάλωσα στο Jungholz και ήταν φυσιολογικό για εμάς που δεν ήμασταν κανονικοί. Στη Γερμανία έλεγαν ότι δεν είμαστε Γερμανοί και στην Αυστρία ότι δεν είμαστε Αυστριακοί. Στην καθημερινή ζωή δεν είμαστε ούτε Αυστριακοί, ούτε Τιρολέζιοι , αλλά Jungholzer».
Μία ακόμα πτυχή του Jungholz
Όμως, υπάρχει ακόμα ένα εξαιρετικό στοιχείο για το Jungholz: χάρη σε ένα νομικό κενό και κάποια φορολογική τεχνική, το χωριό είχε κάποτε τη μεγαλύτερη πυκνότητα τραπεζών στον κόσμο. Αυτό το El Dorado της τραπεζικής σκηνής έγινε το «off-shore» για το τραπεζικό κεφάλαιο της Βαυαρίας και έδωσε στους Γερμανούς επενδυτές προσοδοφόρα φορολογικά οφέλη. Το 2008, οι τράπεζες Volksbank, Sparkasse και Raiffeisenbank Reutte του χωριού είχαν περισσότερα από 4 δισεκατομμύρια ευρώ στα θησαυροφυλάκια τους – σημαντικά περισσότερα από το σύνολο του κρατικού προϋπολογισμού του Τιρόλου εκείνη την εποχή. Πράγματι, έγινε ένα είδος Άγριας Δύσης των Άλπεων, με τα αυτοκίνητα να φτάνουν μέσα στη νύχτα γεμάτα με βαλίτσες γεμάτες μαύρο χρήμα. «Η Ελβετία ήταν διάσημη για τα τραπεζικά της μυστικά, αλλά το Jungholz έχει την ίδια ιστορία», λέει ο Hoek, ο οποίος έβλεπε τον ξενώνα του να είναι γεμάτος σχεδόν κάθε βράδυ. “Οι τσάντες έφταναν με βαλίτσες δεμένες στους καρπούς τους, έμπαιναν στο δωμάτιό τους, κλείδωναν την πόρτα και δεν έφευγαν ποτέ μέχρι να ανοίξουν οι τράπεζες. Αυτό συνέβαινε συνέχεια”.
Πολλά έχουν αλλάξει από τότε. Η ΕΕ ζήτησε μεγαλύτερα επίπεδα διαφάνειας και η διασυνοριακή φοροδιαφυγή τέθηκε υπό μεγαλύτερο έλεγχο το 2014, θέτοντας τέλος στο καθεστώς του Jungholz ως «υπεράκτιας» πρωτεύουσας. Με τη σειρά τους, τα δισεκατομμύρια που επενδύθηκαν στο Jungholz εξαφανίστηκαν σχεδόν εν μία νυκτί και άρχισε η τραπεζική έξοδος. Τώρα, οι επενδυτές έχουν φύγει, ο τουρισμός έχει καλύψει το κενό και οι τράπεζες έχουν αλλάξει δραστηριότητα. Η μία είναι μια πολυκατοικία με εστιατόρια, ενώ η άλλη φιλοξενεί μια μόνιμη έκθεση τέχνης, με μια τοιχογραφία που ζωγράφισε ο Thierry Noir, ο πρώτος καλλιτέχνης που ζωγράφισε το Τείχος του Βερολίνου τη δεκαετία του 1980. Το τελευταίο κτίριο είναι ακόμα προς πώληση.
Ένα ασυνήθιστο χωριό, σε ασυνήθιστες συνθήκες, σε ασυνήθιστους καιρούς όπου μπορείς να δεις τα πάντα από κάθε σημείο όπως δηλώνουν οι κάτοικοί του. «Ο κόσμος είναι συχνά πολύ μεγάλος, αλλά εδώ δεν μπορείς ποτέ να χαθείς».