Πολύ πριν το είδος μας, Homo sapiens, εξαπλωθεί από την Αφρική, προγενέστερα ανθρώπινα είδη εξαπλώθηκαν επίσης σε άλλα μέρη του κόσμου. Ωστόσο, αυτή η διασπορά συναντούσε μερικές φορές σοβαρές δυσκολίες.
Οι επιστήμονες περιέγραψαν την Πέμπτη στοιχεία ενός τεράστιου γεγονότος ψύξης στον Βόρειο Ατλαντικό πριν από περίπου 1,1 εκατομμύρια χρόνια που διήρκεσε περίπου 4.000 χρόνια και φαίνεται να εξάλειψε ολόκληρο τον πληθυσμό των αρχαϊκών ανθρώπων που είχαν αποικίσει την Ευρώπη.
Με βάση απολιθώματα που βρέθηκαν στην Ισπανία, αυτό το είδος πιστεύεται ότι ήταν ο Homo erectus, που γενικά θεωρείται το πρώτο μέλος της ανθρώπινης εξελικτικής γενεαλογίας που επεκτάθηκε πέρα από την Αφρική. Το είδος ήταν το πρώτο που είχε σωματικές αναλογίες όπως το δικό μας και έφτιαχνε εργαλεία από πέτρα.
Τα παγωμένα χρόνια- συγκρίσιμα σε ένταση με τις πιο πρόσφατες εποχές των παγετώνων – φαίνεται να είχαν καταστήσει την Ευρώπη αφιλόξενη για τις ομάδες των πρώιμων κυνηγών-τροφοσυλλεκτών ανθρώπων, καθώς ο ακραίος παγετώνας τους στέρησε τους πόρους διατροφής. Η αντοχή τους στο κρύο μπορεί μα μην ήταν επαρκής, καθώς δεν είχαν επαρκές λίπος, ενώ η διαμόρφωση ζεστών ρούχων και καταφυγίων και η εύρεση των μέσων για την ανάφλεξη της φωτιάς θα ήταν πρόκληση, είπαν οι ερευνητές.
«Υπήρξε πιθανώς μια πλήρης διακοπή στην πρώιμη ανθρώπινη αποίκιση της Ευρώπης, πιθανώς για μεγάλο χρονικό διάστημα, με έναν εντελώς νέο πληθυσμό να επιστρέφει μετά από κάποια χρόνια», δήλωσε ο ανθρωπολόγος Chris Stringer του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας στο Λονδίνο, συν-συγγραφέας της έρευνας που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Science.
Πόσοι άνθρωποι χάθηκαν αυτή την περίοδο παραμένει άγνωστο
«Γνωρίζουμε ελάχιστα για τους αριθμούς του πληθυσμού, αλλά σίγουρα είναι ελάχιστοι τα σημερινά πρότυπα – πιθανότατα στην καλύτερη περίπτωση δεκάδες χιλιάδες σε όλη την Ευρώπη», είπε ο Stringer.
Αυτό συνέβη κατά την εποχή του Πλειστόκαινου, περίπου 2,6 εκατομμύρια έως 11.700 χρόνια πριν, που χαρακτηρίστηκε από παγκόσμια επεισόδια ψύξης.
«Σε αντίθεση με τις προηγούμενες πεποιθήσεις, η μελέτη μας δείχνει ότι η ανθρώπινη κατοχή της Ευρώπης δεν ήταν συνεχής, αλλά μάλλον σημαδεύτηκε από τουλάχιστον μια εξαφάνιση που προκλήθηκε από το κλίμα», δήλωσε ο κλιματικός φυσικός και συν-συγγραφέας της μελέτης Axel Timmermann του Εθνικού Πανεπιστημίου Pusan στη Νότια Κορέα.
Μια εξέταση του αρχείου ανθρώπινων απολιθωμάτων και λίθινων εργαλείων στην Ευρώπη υποδηλώνει ένα κενό στην ανθρώπινη παρουσία περίπου 200.000 ετών που ξεκινά πριν από 1,1 εκατομμύρια χρόνια.
«Αν αυτό είναι αλήθεια, τότε η Ευρώπη μπορεί να είχε αποικιστεί εκ νέου πριν από περίπου 900.000 χρόνια από πιο ανθεκτικούς ανθρώπους με εξελικτικές ή συμπεριφορικές αλλαγές που επέτρεψαν την επιβίωσή τους στην αυξανόμενη ένταση των παγετώνων», δήλωσε ο καθηγητής φυσικής γεωγραφίας του University College του Λονδίνου και συν-συγγραφέας της μελέτης Chronis Tzedakis.
Οι ερευνητές προσομοίωσαν το κλίμα εκείνης της εποχής με βάση τις οργανικές ενώσεις που άφησαν μικροσκοπικά φύκια και κάποια υπολείμματα γύρης σε έναν πυρήνα ιζήματος βαθέων υδάτων που διατρήθηκε στις ακτές της Πορτογαλίας. Αυτά τα στοιχεία αποκάλυψαν μεγάλες αλλαγές της θερμοκρασίας και της βλάστησης. Παράλληλα οι προσομοιώσεις έγιναν σε υπολογιστές για να μετρήσουν τις επιπτώσεις στα ανθρώπινα ενδιαιτήματα, με τις μέσες θερμοκρασίες του αέρα να πέφτουν κατά περίπου 4,5 βαθμούς Κελσίου.
Η εξελικτική μας γενεαλογία χωρίστηκε από τη γενεαλογία των χιμπατζήδων και των μπονόμπο πριν από περίπου 7 εκατομμύρια χρόνια, με μια σειρά ειδών να αποκτά στη συνέχεια περισσότερα ανθρώπινα χαρακτηριστικά.
Η επικράτηση του Homo erectus
Απολιθώματα και λίθινα εργαλεία δείχνουν ότι ο Homo erectus δημιούργησε μια βάση στην Ευρασία και αργότερα στη νότια Ευρώπη σχετικά νωρίς στην ιστορία του. Τα υπολείμματα του Homo erectus είναι γνωστά στη Γεωργία πριν από περίπου 1,8 εκατομμύρια χρόνια, με λίθινα εργαλεία στην Ιταλία και την Ισπανία πριν από περίπου 1,5 εκατομμύρια χρόνια, και ημιτελή ανθρώπινα απολιθώματα, πιθανώς αυτό το είδος, στην Ισπανία πριν από περίπου 1,4 και 1,2 εκατομμύρια χρόνια.
Το ανθρώπινο είδος που στη συνέχεια αποίκισε την Ευρώπη αποδείχθηκε πιο ανθεκτικό σε συνθήκες επίμονων παγετώνων. Ο Homo Antecessor είναι γνωστός από απολιθώματα στην Ισπανία ηλικίας περίπου 850.000 ετών, με τον Homo heidelbergensis γνωστό από τη Γερμανία πριν από περίπου 600.000 χρόνια. Πριν από περίπου 430.000 χρόνια, οι πρώτοι Νεάντερταλ είναι γνωστοί από την Ισπανία.
Ο Homo sapiens, που εμφανίστηκε στην Αφρική πριν από περισσότερα από 300.000 χρόνια, μπορεί να εμφανίστηκε για λίγο στην Ευρώπη πριν από περισσότερα από 200.000 χρόνια. Αλλά η κύρια διασπορά τους από την Αφρική ήρθε μόλις πριν από περίπου 60.000 χρόνια. Με τον Homo sapiens να επεκτείνεται σε όλη την Ευρώπη, οι Νεάντερταλ εξαφανίστηκαν πριν από περίπου 40.000 χρόνια.
«Η μελέτη παρέχει πληροφορίες για την αρχική ευπάθεια των πρώιμων ανθρωπίνων ειδών στις περιβαλλοντικές αλλαγές και πώς τελικά προσαρμόστηκαν στο αυξανόμενο κλιματικό στρες των παγετώνων», δηλώνει ο Timmermann.
