Κατά τη χειμερινή περίοδο ένας πολύ σημαντικός παράγοντας που διαμορφώνει τον καιρό του βόρειου ημισφαιρίου, είναι ο Πολικός Στρόβιλος (Polar Vortex).
Ο Πολικός Στρόβιλος είναι υπεύθυνος για την αλληλεπίδραση των κατώτερων στρωμάτων της ατμόσφαιρας, δηλαδή της τροπόσφαιρας, με τη στρατόσφαιρα. Συνήθως ο Πολικός Στρόβιλος έχει σταθερή θέση πάνω από την Αρκτική αλλά μερικές φορές μπορεί να διασπαστεί και διαταράξει τον καιρό όλου του βόρειου ημισφαιρίου.
Η Στρατόσφαιρα είναι το τμήμα της ατμόσφαιρας που βρίσκεται μεταξύ 10-50 χιλιομέτρων από την επιφάνεια της Γης. Σε αυτό το ύψος πάνω από τα παγωμένα εδάφη της Αρκτικής, βρίσκεται ο Πολικός Στρόβιλος. Ο Πολικός Στρόβιλος είναι ένα ημι-μόνιμο σύστημα χαμηλών πιέσεων, που χαρακτηρίζεται από ισχυρούς δυτικούς ανέμους λόγω της κυκλωνικής ροής. Αυτοί οι ισχυροί δυτικοί άνεμοι, συνθέτουν τον Πολικό Αεροχείμαρρο.
Πολύ συχνά υπάρχει αλληλεπίδραση μεταξύ του καιρού της κατώτερης ατμόσφαιρας, (στην τροπόσφαιρα) και του Πολικού Αεροχειμάρρου, μέσω της ανταλλαγής ενέργειας. Έτσι, ο αεροχείμαρρος αναγκάζεται σε ταλάντωση, φτάνοντας μέχρι χαμηλότερα γεωγραφικά πλάτη και η κυκλωνική ροή του Στροβίλου πάνω από την Αρκτική καταρρέει. Στη συνέχεια, το πάχος της στρατόσφαιρας πάνω από την Αρκτική συμπιέζεται και λόγω της αύξησης της πίεσης, προκαλείται θέρμανση του στρώματος. Αυτή η διαδικασία είναι γνωστή ως Αιφνίδια Στρατοσφαιρική Θέρμανση (ΑΣΘ). Σε ένα τέτοιο επεισόδιο που μπορεί να διαρκέσει κάποιες μέρες, ο Πολικός Στρόβιλος διασπάται και οι αρκτικές αέριες μάζες απελευθερώνονται και κινούνται νοτιότερα προς την Ευρώπη ή την Αμερική.
Δείτε ακόμη: Η δομή της ατμόσφαιρας
Η ΑΣΘ μπορεί να επηρεάσει σε σημαντικό βαθμό τον καιρό του βορείου ημισφαιρίου. Σε παρόμοιες περιπτώσεις έχει παρατηρηθεί εξασθένηση του τροπικού αεροχειμάρρου, γεγονός που επιτρέπει την κάθοδο πολικών αερίων μαζών σε νοτιότερα γεωγραφικά πλάτη της Ευρώπης, της Ασίας και της Αμερικής. Η αλλαγή αυτή στην ατμοσφαιρική κυκλοφορία στην στρατόσφαιρα, μπορεί να διαρκέσει εβδομάδες ή ακόμα και μήνες, χωρίς όμως απαραίτητα να έχει ορατές συνέπειες στον καιρό που βιώνουμε εμείς.
Κάθε ΑΣΘ είναι διαφορετική όμως υπάρχει 66% πιθανότητα να οδηγήσει σε ψυχρές εισβολές. Για παράδειγμα, τον Φεβρουάριο του 2018 η ΑΣΘ οδήγησε στο γνωστό “Τέρας από τα ανατολικά” ή “beast from the east” στην δυτική Ευρώπη, που διήρκεσε μέχρι τις αρχές Μαρτίου. Αντίθετα, η ΑΣΘ που έλαβε χώρα τον Ιανουάριο του 2019, δεν είχε κάποια επίπτωση στον καιρό της Ευρώπης ή της Αμερικής.
Η επικείμενη Αιφνίδια Στρατοσφαιρική Θέρμανση
Όπως όλα τα προγνωστικά στοιχεία συνηγορούν, μία ΑΣΘ είναι σε εξέλιξη στην στρατόσφαιρα, ενώ μάλιστα η θέρμανση αναμένεται να ενταθεί τις επόμενες ημέρες. Στην παρακάτω κινούμενη εικόνα, απεικονίζεται η πρόγνωση του μοντέλου GFS για τη θερμοκρασία της στρατόσφαιρας μέχρι τις 2 Φεβρουαρίου. Παρατηρούμε με κόκκινο χρώμα την σημαντική άνοδο της θερμοκρασίας ακόμα και σε θετικές τιμές που αγγίζουν τους +10 βαθμούς Κελσίου. Σημειώνεται, ότι η τυπική θερμοκρασία για αυτή την εποχή είναι -60 με -80 βαθμούς Κελσίου.
Στο παρακάτω διάγραμμα απεικονίζεται η θερμοκρασία σε βαθμούς Κέλβιν στην στρατόσφαιρα. Με κόκκινο χρώμα είναι η μετρήσιμη θερμοκρασία και με ανοιχτό πράσινο η πρόγνωση του μοντέλου GFS για τις επόμενες ημέρες. Παρατηρούμε και σε αυτό το διάγραμμα την ανοδική τάση της θερμοκρασίας για τις αρχές Φεβρουαρίου.
Πιθανώς ψυχρό το πρώτο μισό του Φεβρουαρίου
Αν και θα πρέπει να σημειώσουμε το γεγονός ότι οι αλλαγές στην στρατόσφαιρα αργούν να επηρεάσουν την τροπόσφαιρα ενώ πολλές φορές την αφήνουν εντελώς ανεπηρέαστη, σε αυτή τη φάση τουλάχιστον, φαίνεται πως η επικείμενη ΑΣΘ δεν θα αφήσει ανεπηρέαστο τον καιρό του βορείου ημισφαιρίου. Έτσι λοιπόν, τα προγνωστικά μοντέλα αρχίζουν να δείχνουν μία τάση δημιουργίας υψηλών πιέσεων πάνω από την Αρκτική που θα μπορούσαν να μεταφέρουν ψυχρές αέριες μάζες πάνω από τις Η.Π.Α. και την Ευρώπη τις πρώτες ημέρες του Φεβρουαρίου. Μία τέτοια εξέλιξη θα διαρκούσε τουλάχιστον το πρώτο μισό του μήνα χωρίς να αποκλείεται να βγει ολόκληρος ο Φεβρουάριος αρκετά ψυχρότερος από τα κανονικά επίπεδα σε ορισμένες τουλάχιστον περιοχές. Την ακριβή εξέλιξη ακόμα δεν μπορούμε να την γνωρίζουμε αλλά θα παρακολουθούμε στενά τα δεδομένα των προγνωστικών μοντέλων και θα σας ενημερώνουμε.
Τι είναι το “Beast from the East”
Το «Τέρας από την Ανατολή» (Beast from the East), είναι μια φράση που χρησιμοποιείται για να περιγράψει τις κρύες και χειμωνιάτικες συνθήκες στην Ευρώπη, ως αποτέλεσμα των ανατολικών ανέμων προερχόμενων από τη Σιβηρία.
Όταν ο αντικυκλώνας εξαπλώνεται πάνω από τη Σκανδιναβία, η κεντρική και δυτική Ευρώπη τείνει να επηρεάζεται από μια αέρια μάζα πολικής και ηπειρωτικής προέλευσης.
Όταν συμβαίνει αυτό το χειμώνα, κρύος αέρας προερχόμενος από την ευρασιατική ξηρά, προκαλεί συνθήκες ψύχους στην κεντρική και δυτική Ευρώπη. Επειδή η προέλευση του αέρα είναι ηπειρωτική, πρόκειται για μια ξηρή αέρια μάζα που συνήθως δεν προκαλεί έντονες χιονοπτώσεις εκτός από το Ηνωμένο Βασίλειο που συναντά τη θάλασσα και εμπλουτίζεται με υδρατμούς.
Αυτό το μοτίβο καιρού συνήθως οδηγεί ψυχρές αέριες μάζες από την Σιβηρία προς τα Βαλκάνια και τη χώρα μας ενώ υπό συνθήκες το κρύο μπορεί να συνδυαστεί και με ισχυρές χιονοπτώσεις.
