Φανταστείτε να ζείτε βυθισμένοι στο σκοτάδι για 547 συνεχόμενες ημέρες. Μοιάζει με δυστοπικό σενάριο ταινίας επιστημονικής φαντασίας αλλά συνέβη το 536 και 537 μ.Χ. σε μεγάλο μέρος της Ευρώπης και της Ασίας.
“Το φως του ήλιου έμοιαζε με αυτό του φεγγαριού ή με έκλειψη ηλίου” περιγράφει ο Προκόπιος, ένας εξέχων λόγιος που έγινε ο κύριος βυζαντινός ιστορικός του 6ου αιώνα στην Ιστορία των Πολέμων. Περίπου 1500 χρόνια ο ιστορικός Michael McCormick από το πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ καταλήγει σε παρόμοιο συμπέρασμα για το έτος 536 αλλά και τη δεκαετία που ακολούθησε, χαρακτηρίζοντάς την πιο απαίσια δεκαετία που θα μπορούσε κανείς να βιώσει.
Η Μικρή Εποχή των Παγετώνων της Ύστερης Αρχαιότητας
Ο λόγος για την Μικρή Εποχή των Παγετώνων της Ύστερης Αρχαιότητας (Late Antique Ice Age – LALIA), την ψυχρή περίοδο του 6ου και 7ου αιώνα μ.Χ. που οφείλεται στην έκρηξη τριών μεγάλων ηφαιστείων το 535/536, 539/540 και το 547 μ.Χ. Ο ηφαιστειακός χειμώνας του 536 ήταν το πρώιμο φαινόμενο από την ψυχρή δεκαετία που ακολούθησε, καθώς η μέση παγκόσμια θερμοκρασία μειώθηκε κατά 2 βαθμούς Κελσίου.
“Τα σωματίδια από την έκρηξη του ηφαιστείου εμπόδισαν την ηλιακή ακτινοβολία να φτάσει στη Γη, ρίχνοντας κατακόρυφα τον υδράργυρο κατά 1.5 έως 2.5 βαθμούς Κελσίου στην Ευρασία” αναφέρει ο ιστορικός McCormick επικαλούμενος την έρευνα του Πανεπιστημίου του Κέιμπριτζ που μελέτησε τους δακτυλίους των δέντρων. Ο ουρανός παρέμεινε σκούρος για περισσότερους από 18 μήνες και οι εποχές εξαφανίστηκαν. Στην Κίνα είχε χιονίσει το καλοκαίρι ενώ η θερμοκρασία ήταν στα χαμηλότερα επίπεδα των τελευταίων 2.300 ετών σύμφωνα με τους παλαιοκλιματολόγους. Πυκνή ομίχλη είχε σκεπάσει την Μέση Ανατολή, την Κίνα και την Ευρώπη, καταστρέφοντας τις καλλιέργειες και σπέρνοντας την πείνα τα έτη 536-539 μ.Χ.
Η επιδημία της πανώλης
Η έξαρση της βουβωνικής πανώλης τον 6ο αιώνα οδήγησε στην απώλεια του 1/3 του πληθυσμού της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας και οδήγησε στην κατάρρευσή της. Σύμφωνα με τον McCormick, η έλλειψη τροφής λόγω του παγετού, οδήγησε σε εξασθένηση των οργανισμών και στην ταχύτερη εξάπλωση της πανώλης. Η μαζική μετανάστευση λόγω της αλλαγής των καιρικών συνθηκών συντέλεσε επιπλέον στην γρήγορη διάδοση της ασθένειας, που είχε 40 με 60% θνητότητα.
Οι επιστήμονες υποστηρίζουν ότι η έκρηξη των ηφαιστείων στην Ισλανδία, εκτόξευσαν μεγάλες ποσότητες τέφρας που διασκορπίστηκε στο βόρειο ημισφαίριο καθώς πρόκειται για την ισχυρότερη έκρηξη των τελευταίων 10.000 ετών που μπορεί να συγκριθεί μόνο με την έκρηξη του ηφαιστείου Ταμπόρα το 1815 που προκάλεσε “Τη Χρονιά Χωρίς Καλοκαίρι“.
Τον 6ο αιώνα ένα ακόμα ηφαίστειο εξερράγη στην κεντρική Αμερική με ενέργεια 10 φορές μεγαλύτερη από την έκρηξη της Αγίας Ελένης το 1980. Σήμερα, μία τεράστια λίμνη 28 τετραγωνικών μιλίων που βρίσκεται στο Ελ Σαλβαδόρ, μαρτυρά την ύπαρξη της καλδέρας.
Το πέπλο τέφρας
Χρησιμοποιώντας τεχνικές όπως η δενδροχρονολόγηση και τα ισότοπα του άνθρακα, οι ερευνητές ανέπτυξαν ένα μοντέλο προσομοίωσης για το πως ήταν η ζωή των ανθρώπων εκείνη την περίοδο.
Το πέπλο τέφρας, λένε, μείωσε τα επίπεδα της ηλιακής ακτινοβολίας καταστρέφοντας τις καλλιέργειες και προκαλώντας πείνα. Ο οργανισμός των ανθρώπων είχε έλλειψη βιταμίνης D γεγονός που επιδείνωσε την υγεία και την ποιότητα ζωής τους.
“Η Αραβική χερσόνησος θα πρέπει να αντιμετώπισε απλά μια περίοδο ξηρασίας καθώς οι δραματικές επιπτώσεις εστιάζονται βόρεια της Μεσογείου” επισημαίνει ο McCormick. “Ήταν μια αιφνιδιαστική αλλαγή που συνέβη σε μία μόλις νύχτα. Οι άνθρωποι δεν μπορούσαν να φανταστούν το κακό που πρόκειται να τους βρει”, προσθέτει ο ιστορικός.
Αραβική Χερσόνησος
Σύμφωνα με έρευνα ομάδας από το Ελβετικό Ομοσπονδιακό Ερευνητικό Ινστιτούτο στο Μπίρμενσντορφ, η πτώση της θερμοκρασίας στην Αραβική Χερσόνησο είχε ως αποτέλεσμα να βιώσει μια εντυπωσιακή αύξηση της γονιμότητας των εδαφών. Η ώθηση της προσφοράς τροφίμων συνέβαλε στην αραβική επέκταση πέρα από τη χερσόνησο στις ισλαμικές κατακτήσεις. Η περίοδος ψύξης οδήγησε επίσης σε αυξημένη πίεση στην Ανατολική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία και την Αυτοκρατορία των Σασσανιδών, η οποία βοήθησε τη μουσουλμανική κατάκτηση του Λεβάντε, τη μουσουλμανική κατάκτηση της Αιγύπτου και τη μουσουλμανική κατάκτηση της Περσίας.
Μεσόγειος
Η περίοδος ψύξης συνέπεσε με την πανούκλα του Ιουστινιανού, η οποία ξεκίνησε το 541, αν και η σύνδεση μεταξύ της πανώλης και των ηφαιστείων παραμένει ακόμη υπό διερεύνηση. Η περίοδος ψύξης συνέβαλε στις μεταναστεύσεις των Λομβαρδών και των Σλάβων στο ρωμαϊκό έδαφος στην Ιταλία και τα Βαλκάνια.
